بررسی بهبود فرایند یاددهی یادگیریو تاثیر آن در پیشرفت تحصیلی

بررسی بهبود فرآیند یاددهی یادگیری و

تأثیر آن در پیشرفت تحصیلی

مهری رستم نژاد^[1]*

 

چکیده مطالب

هیچ لحظه ای از زندگی انسان خالی از آموزش نیست، به ویژه در دنیای امروز که همه جای زندگی پر از چیزهای یاد دادنی و یاد گرفتنی است.

امروزه در روشهای نوین تدریس محور اصلی یادگیرنده است و نقش یاد دهنده تسهیل و راهنمایی است.

موضوع تحقیق حاضر بر روی بهبود فرایند یاد دهی و یادگیری و تأثیر آن در پیشرفت تحصیلی می باشد. با توجه به اینکه میزان یادگیری دانش آموزان به گفته های معلم در سنین مختلف تحصیلی از 20 دقیقه نمی کند بنابراین بهتر است که در آموزش از روشهایی استفاده شود که کارآیی بیشتر و بهتر داشته باشد.

دانشمندان بسیاری در زمینه روشهای فعال تدریس تحقیقاتی انجام داده اند از جمله : سقراط که نخستین کسی بود که به روش فعال تدریس توجه کرد. ژان ژاک روسو در آموزش و یادگیری به فعالیت فراگیرنده تأکید کرده است.

جان دیویی تأکید بسیاری بر تجربه فراگیرنده در جریان یادگیری دارد. به نظر دیویی وظیفه معلم راهنمایی فکری است.

ژان پیازه معتقد است وقتی دانش آموز فعال نباشد به صرف شنیدن سخن دیگران چیزی یاد نمی گیرد. جروم برونر ابداع کننده روش اکتشافی معتقد است قراردادن پاسخ مستقیم در اختیار دانش آموزان آنان را به کتاب و معلم متکی می کند.

روزن شاین متفکر تعلیم و تربیت می گوید : یاد دادن موفقیت آمیز از گفتار و رفتار یادگیرنده پدیدار می شود. گیچ و برلاینر در تحقیقی نشان داده اند که کیفیت یادگیری در روشهای تدریس فعال از جمله روشهای بحث گروهی بیشتر از روشهای غیر فعال مانند سخنرانی و تمرین و تکرار است و رابرت اسلوین نشان داد یادگیری مشارکتی باعث تغییرات مطلوب در شخصیت دانش آموزان می شود.

این پژوهش ، یک پژوهش کاربردی و اقدام پژوهی است که هدف عمده آن تغییر وضعیت موجود و تبدیل آن به وضعیت مطلوب است و نتیجه حاصل عینی و قابل اجرا است. رویکرد اقدام پژوهی به طور قطع در بهبود فرایند یاددهی- یادگیری مؤثر و مفید واقع می شود.

در این پژوهش الگوهای جدید تدریس از جمله الگوی خانواده اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته که در این الگو دانش آموزان با هم تشریک مساعی دارند(روش همیار معلم) و این موجب همبستگی آنها ایجاد احساسات مثبت نسبت به یکدیگر- تقسیم کار و افزایش اعتماد به نفس وعزت نفس در آنها خواهد شد.

نقش امکانات و تکنولوژی آموزش در فرایند یاد دهی و یادگیری بی تأثیر نیست و اینکه از طریق فناوری یادگیری الکترونیکی مانند رایانه های شخصی، سی دی ها، سایت های اینترنت می توان یادگیری را تسهیل نمود و موجبات ارتقای سطح علمی فراگیران را فراهم آورد.

بیان مسئله

توصیف وضعیت موجود

یکی از اصول هفتگانه آموزش و پرورش ، اصل فعالیت است. طبق این اصل شاگرد باید در جریان یادگیری، فعال باشد و خود با راهنمایی معلم به فراگیری بپردازد. مطلب درسی وقتی برای شاگرد به صورت مسئله یا مشکل درآمد و خود او سعی کرد آن را حل کند و مطالعات و تحقیقات ، آزمایشها و بحثهای لازم را انجام داد، آنگاه می توان گفت که در جریان یادگیری نقش مؤثری داشته و در واقع، مطلب مورد بحث را یاد گرفته است. یادگیری وقتی صورت می گیرد که شاگرد خود تجربه کند و در نتیجه تجربه در افکار، تمایلات و اعمال او ظاهر شود.

از سوی دیگر در شرایط امروز که وسعت اطلاعات موجود، با توانایی افراد در استفاده از آن همخوانی ندارد، معلم نباید به مثابه تنها مخزن دانش صرفاً به سخنرانی و انتقال اطلاعات بپردازد، بلکه باید در افزایش مهارت تفکر و استدلال شاگردان خود بکوشد و آنها را از مرحله حفظ کردن مطالب به مرحله تکفر سوق دهد و در یافتن راه حل مناسب که اساس یادگیری توأم با فکر است تعلیم دهد.

با توجه به آنچه بیان شد، معلم باید بکوشد در کلاس شرایطی به وجود آورد که در آن دانش آموزان یاد بگیرند و براساس آموخته های خویش عمل کنند. تدریس حرف زدن نیست، بلکه فرایندی بیرونی و شامل سلسله فعالیت هایی است که علم با اجرای آنها یادگیری را سرعت می بخشد. در این صورت شک نیست که آنان مطالب را بهتر و بیشتر یاد خواهند گرفت. وقتی دانش آموز در جریان یادگیری چشم، گوش ،زبان ،گفتارو دستها را به کار گیرد قطعاً بیشتر و بهتر یاد خواهد گرفت تا زمانیکه فقط گوش کند. میزان توجه دانش آموزان به گفته های معلم در سنین مختلف تحصیلی از 20 دقیقه نمی کند و در بقیه زمان کلاس دانش آموزان به فعالیتهای دیگری مبادرت می ورزند.

درکشور ما سالانه مقادیر هنگفتی صرف آموزش در دوره های مختلف تحصیلی می شود و بهتر است که در آموزش از روشهایی استفاده شود که کارایی بیشتر و بهتر داشته باشند.

 

نتیجه گیری

در پژوهش حاضر به دنبال آن بودیم که عوامل مهم در بهبود فرایند یاد دهی و یادگیری را مورد بررسی قرار دهیم و آنگاه تأثیر این عوامل را در پیشرفت تحصیلی ارزیابی نماییم. مسائل پژوهش  ما عبارتند از اینکه آیا تکرار مطالب درسی یا استفاده از فناوری (IT) موجب افزایش یادگیری می شود؟ و آیا استفاده از وسایل کمک آموزشی یا داشتن هدف و انگیزه موجب پیشرفت تحصیلی خواهد شد؟ و اینکه دبیران به چه روشهایی مهارت دارند و برای تدریس از چه روشهایی استفاده می کنند ؟

برای اجرای این پژوهش پرسشنامه ای 5 سوالی بین 80 نفر از دانش آموزان دبیرستان شاهد شهید کلانتری ناحیه یک کرج که در کلاس دهم و یازدهم رشته ریاضی و تجربی و انسانی  مشغول به تحصیل بودند اجرا گردید.

درصد فراوانی در کلیه مراحل انجام کار نشان داد که:

77 % دانش آموزان عدم تخصص دبیر در رشته مربوطه را عاملی برای بی نظمی در کلاس می دانند.

75% دانش آموزان روش گروهی و تشریک مساعی را برای تدریس و یادگیری انتخاب می‌کنند. 

70 % دانش آموزان دادن اعتماد به نفس به دانش آموز را موجب ایجاد انگیزه می دانند.

66 % دانش آموزان داشتن هدف را مهم ترین عامل در پیشرفت تحصیلی می دانند.

60 % دانش آموزان فعالیت گروهی در کلاس را موجب افزایش یادگیری می دانند.

متفکر تعلیم و تربیت  روزن شاین می گوید: یاد دادن موفقیت آمیز از گفتار و رفتار یادگیرنده پدیدار
می شود. اگر دانش آموز موضوع یادگیری را آن طور هضم کند که معنی و مفهوم آن را به خودش، زندگیش ، شهرش، مردم و جامعه اش پیوند دهد، نه تنها مطلب را به گونه ای یاد می گیرد که هرگز فراموش نمی کند بلکه میزان علاقه اش به یادگیری بیشتر و بیشتر خواهد شد و به جستجوی اطلاعات
تازه تری خواهد رفت.

نقش هوش هفت گانه در یادگیری بی تأثیر نیست و هر انسان حداقل دارای هفت نوع هوش است که بعضی از این هوش ها در بعضی از دانش آموزان
قوی تر است.

براساس نظریه شناخت­گرایی نقش معلم، ایجاد فضای تسهیل کننده و نحوه ارتباط معلم و شاگرد دو جانبه و تعاملی می باشد.

در این پژوهش الگوهای جدید تدریس از جمله الگوی خانواده اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت که در این الگو دانش آموزان برای یادگیری اشتراک مساعی دارند و در گروه تقسیم کار می شود و این موجب همبستگی برای یادگیری اطلاعات و افزایش مهارتها خواهد شد.

علاوه بر آن تشریک مساعی موجب تعامل بین دانش آموزان شده و احساسات مثبت نسبت به یکدیگر پیدا می کنند و همچنین موجب افزایش عزت نفس آنها شده و انگیزه ی یادگیری را در دانش آموزان افزایش می دهد.

 

منابع

1- بروس جویس- مارشاویل- الگوهای جدید تدریس- ترجمه : دکتر محمدرضا بهرنگی، چاپ 1378 .

2- روسو، ژان ژاک 1371 ، آموزش و پرورش، مترجم منوچهر کیا، تهران گنجینه

3- سید طاهر الدینی، علی، پژوهش کاربردی در تعلیم و تربیت، تهران، آرمان رشد ، 1384 .

6- روشهای نوین تدریس، عباس خورشیدی، شهاب الدین غندالی، محمد حسین فهرجی، تهران ، 1380 .

7- راهبردهای یاددهی و یادگیری در کلاس درس، اداره کل آموزش و پرورش شهرستان های استان تهران ، چاپ اول، تابستان 1378 .

8- مجله تکنولوژی آموزشی، مهرماه 79- 1378 .

9- قورچیان، نادرقلی، فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش، تهران، 1384 ، نشر فراشناختی اندیشه .

10- مجله فرهنگیان بسیجی، سال ششم، شماره 17 ، زمستان 1387 .